نسبت دشمن و شیطان در قرآن

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با نخبگان جوان علمی در تاریخ 28/07/95 گفتند: «عدّه‌ای تا ما میگوییم دشمن، میگویند چقدر فلانی مدام میگوید دشمن دشمن! خب نگوییم دشمن؟ خدا در قرآن این‌همه اسم شیطان را آورده. خب یک بار شیطان را گفت، تمام شد رفت، چرا مرتّب تکرار میکند؟ برای اینکه من و شما فراموش نکنیم این دشمن را. دشمن را باید دائم در نظر داشت. برای خاطر اینکه دشمن که بیکار نمی‌نشیند؛ دشمن دائماً دارد حرکت میکند».

در این بیان منقول، دشمن و شیطان قرین هم شده اند. این نکته در آیه ای از قرآن هم تکرار شده است و می بینیم که صریحاً به ما امر شده است که شیطان را دشمن بگیریم: إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّما یَدْعُوا حِزْبَهُ لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعیرِ (فاطر/6). شیطان دشمن است و باید او را دشمن بگیریم. اما نوع دشمنی او این است که برای خود یاران و هم حزبی هایی را  دعوت می کند. شیطان عامل آرزومداری و دستکاری در خلقت است: وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّه وَ مَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبیناً (نساء/119) اما امر او طوری است که تا ما نخواهیم شیطان بر ما مسلط نمی شود. دشمن بر ضعف های ما تکیه می کند پس دشمنی با دشمن به وسیله دشمنی با نفس اماره ما محقق می شود.  شیطان خود سلطه ای ندارد بلکه با دعوت دوستداران خود حزبش تشکیل می دهد و اولیایی می سازد. دشمن گرفتن شیطان به معنی بزرگ دانستن آن نیست چرا که قرآن صریحا می گوید کید شیطان ضعیف است اگر انسانی دعوتش را اجابت نکند. بلکه باید با اولیاء شیطان جنگید چون خود شیطان بدون اولیایش ضعیف است : فَقاتِلُوا أَوْلِیاءَ الشَّیْطانِ إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطانِ کانَ ضَعیفاً (نساء/76). اولیاء شیطان هم کسانی هستند که دعوتش را لبیک گفته اند.

این یادداشت کوتاه پاسخی به نحوه دشمن شناسی ماست. چگونه می شود دشمن (شیطان) را هم ضعیف شمرد و هم او را در حد یک دشمن به حساب آورد؟ پاسخ در این نکته نهفته است که بدانیم او بدون ما ضعیف است و خانه اش را در دل ما می سازد پس باید با دوستی دشمن (شیطان) دشمنی کنیم تا حب او را از دل خود بیرون برانیم. اینجاست که دشمنی را از ضعف های خود شروع کرده ایم.