مقاله «بررسی نقش واژه اولی الامر در تبیین مسئله ولایت»

   در مسئله ولایت واژگان کلیدی مهمی وجود دارد ولی تعبیر «اولی الامر» ما را به جایگاه حقیقی ولایت نزدیک تر می کند. بخش اول مقاله به تبیین معنای امر می پردازد و آن را در مقابل کلمه خلق معنا می کند. امر  به باطن این جهان و ملکوت آن تعلق دارد نه ظواهر آن. اولی الامر هم صاحب باطن و ملکوت است و دل امام ظرف اراده خداوند است. نکته مهم این است که بین امر و خلق و بین ملکوت و ملک عالم پیوند وجود دارد و این پیوند برای درک اصول دینی نتایج مهمی در پی دارد که در بخش دوم مقاله مورد اشاره قرار می گیرند: بیان حقیقت شب قدر، رازدانی و تقیه، تبیین نسبت نبی و امام، نسبت کعبه و ولایت از جمله نتایج تفسیر اولی الامر هستند.

سه نظر در مورد جمله «خدا آمد»

قاعده کلی وجود دارد که می گوید: نسبت دادن صفت آمدن به خدا نباید موجب تشبیه شود. چون از ضروریات کتاب و سنت است که خداى سبحان متصف به صفت اجسام نیست و به اوصافى که مستلزم حدوث و فقر و حاجت و نقص است متصف نمى‏گردد، هم چنان که فرموده:" لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ" (شورى/11). پس هر چه از ظاهر آیات قرآن بر خلاف این آیات محکمه دیده شود مثلا صفات و افعالى را به خدا نسبت دهد، که متضمن حدوث است، باید به وسیله آیات محکم قرآن معنا شود، و معنایى از آنها گرفت که با صفات علیا و اسماى حسناى خدا منافات نداشته باشد.

 

دو نظر درباره تمایز مسلک اخلاقی قرآن و انبیاء

  علامه طباطبایی ذیل آیه 156 سوره بقره (الَّذِینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون) سه مسلک اخلاقی را مفصلا توضیح می دهد: راه تحصیل فضائل و تهذیب یا توجه به منافع دنیوی و‌اعتدال قوا است یا توجه به فوائد اخروی مانند بهشت و خروج از ظلمات و گاهی کمالات ناشی از قضا و قدر.
ایشان ادامه می دهند: در قرآن علاوه بر این دو،  راه سومی وجود دارد که طوری انسان را تربیت میکنند که موضوعی برای رذائل باقی نمی ماند و از طریق اثبات تمام مالکیت، عزت و قوت برای خدا و‌ ایجاد توحید خالص به جای مبارزه با ردائل، ریشه آنها سوزانده می شود. انسان در این حال جز خدا نمی خواهد و توجهی به فضیلت و غیر فضیلت و ستایش مردم و خلاصه دنیا و آخرت ندارد.

 یک نکته مهم در این رابطه این است که

صراط های مستقیم در بیان علامه طباطبایی

  علامه طباطبایی ذیل آیه  یهَدِى مَن یَشَاءُ إِلىَ‏ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ(بقره/142) می گوید: صراط نکره آمده چون با اختلاف استعداد امتها در درک سعادت تفاوت پیدا می کند و همیشه یکی نیست. (ترجمه المیزان، ج‏1، ص: 481). اما در سوره حمد می گوید: صراط همیشه واحد آمده ولی سبیل های متعددی به خدا نسبت داده شده است (ج1، ص51). چگونه بین این دو نظر علامه جمع کنیم؟

خلاصه تفسیر المیزان(سوره حمد)

1.هر سوره وحدت تألیفی دارد و به بیان و غرض خاصی سوق می دهد و بسم الله در آغاز هر سوره راجع به غرض خاص آن سوره است. نظر علامه این است که متعلق با در بسم الله مناسب تر این است که «حمد» باشد.

فقها هم می گویند گفتن بسم الله در ابتدای هر سوره باید به نیت آن سوره باشد. در واقع این اشاره ای دارد به نظریه وحدت سور که برخی مفسرین مانند سید قطب به آن اعتقاد داشته و خود علامه هم د رابندای هر سوره سعی می کند مروری اجمالی بر محتوای آن داشته باشد

رابطه ذات گرایی و خشونت

ارْفَعُوا أَلْسِنَتَکُمْ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ فَإِنَّهُ خَشِنٌ‏ فِی‏ ذَاتِ‏ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ غَیْرُ مُدَاهِنٍ فِی دِینِهِ (مفید، 1413، ج‏1 ؛ ص173).

این جمله رابطه ذات و خشونت را نشان می دهد. کسی که در ذاتیات مستقر باشد مداهنه را کنار می گذارد و سخت و خشن می شود. اگر کسی ذات گرا باشد یعنی مدام به ذاتیات و بنیادها فکر کند خشونت در وجودش اوج می گیرد و نمی تواند مداهنه و

 مدارا کند. این ذات گرایی و ذات اندیشی وقتی در مورد خدا باشد هم می تواند جنبه مثبت داشته باشد و هم جنبه منفی. در جنبه مثبت حق جلوه پیدا می کند و خلق فدای حق می شوند. در جنبه منفی سفر من الحق الی الخلق طی نمی شود.

مولای ما در ذات خدا خشن بود اما در غیر آن با مردم مدارا می کرد. رسول خدا مردم را از ملامت او بازداشت. ما هم خشونت ذات گرایان متدین جامعه خود را اگر به خدای آنها منسوب است تقبیح نکنیم و  زبانمان را از آنها برداریم

مقاله «جنس مؤنث در قرآن و حدیث»

چکیده مقاله «جنس مؤنث در قرآن و حدیث»؛ ارائه شده در سمینار «ریحانه ی آفرینش»

مذکر و مؤنث از نظر اصل «عمل» و نتایجی که از اعمال نصیب انسان ها می شود هیچ تفاوتی ندارند اما از نظر قرآن بین دختر و پسر تفاوت است. غالب مباحث مربوط به زن و دختر،  به نقش مهم جنس مؤنث در خانواده اشاره دارد. آنچه که بیشتر در این مقاله مدنظر است استنطاق جایگاه سیاسی اجتماعی زن با لحاظ نمودن شرایط طبیعی و خلقی اوست. قاعده کلی در مورد جنس مؤنث و مذکر را می توان در یک تعبیر مشهور بیان کرد: «دختر رحمت است و پسر نعمت». دختر ضعیف است و خداوند به انسان ضعیف رحم می آورد اما پسر قوی است و خداوند به جای رحم بر قوی، از نعمتی که بر او داده شده سوال می کند. پرسش اصلی این است که با وجود تأکید بر ضعیف بودن، «عمل»  مؤثر و مأجور توسط جنس مؤنث چه معنایی دارد؟ باید بتوان با استفاده از قرآن و نگرش قرآنی به زن «عمل زنانه» را هم مطابق آن تعریف نمود. برای پاسخ به این پرسش ماجرای پادشاهی ملکه سبا و نقش مهم چهار زن در نبوت موسی (ع) تحلیل می شوند.

مقاله «جنس مؤنث در قرآن و حدیث»: دریافت

قابلیتهای یک کلمه اسیر بی قابلیتی ما

   امام باقر یا امام صادق  علیه السلام: اگر برای دانش خود ، که خداوند به من داده است، حاملان (و محرمان) را می یافتم، قطعاً توحید و اسلام و ایمان و دین و شرایع را از طریق کلمه «الصمد» می گسترانیدم. اما چطور چنین می شود وقتی جدم امیرالمؤمنین برای دانش خود حمل کننده ای را نیافت...

لَوْ وَجَدْتُ لِعِلْمِیَ الَّذِی آتَانِیَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ حَمَلَةً لَنَشَرْتُ التَّوْحِیدَ وَ الْإِسْلَامَ وَ الْإِیمَانَ وَ الدِّینَ وَ الشَّرَائِعَ مِنَ الصَّمَدِ وَ کَیْفَ لِی بِذَلِکَ وَ لَمْ یَجِدْ جَدِّی أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع حَمَلَةً لِعِلْمِهِ (توحید شیخ صدوق، باب تفسیر قل هوالله احد، ص92)

 

سه گانه های سوره مزّمّل

   در سوره مزّمّل سه سه گانه وجود دارد: خداوند در این سوره امر به شب زنده داری می کند. قُمِ الَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا(2) نِّصْفَهُ أَوِ انقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً (3) أوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْءَانَ تَرْتِیلاً(4). این امر سه استثنا دارد: نصف، کمتر از آن و بیشتر از آن.

در ادامه سوره سه بازه زمانی بیان شده است: ثُلُثىَ‏ِ الَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ (20). نزدیک به دوسوم، نصف و یک سوم. شاید بشود این سه را متناظر با سه استثنای اول سوره (نصف، کمتر و بیشتر) دانست.

در پایان هم به خواندن قرآن در حد امکان امر شده است. به علت اینکه در حد امکان باید قرآن خوانده شود در اینجا هم سه استثنا و محدودیت در شرایط خاص بیان شده است؛ مریضی، سفرو جنگ

آیا لیله الرغائب شب آرزوهاست؟!

   امروزه لیله الرغائب (اولین شب جمعه در ماه رجب) را شب آرزوها می نامند. آیا این عنوان صحیح است؟ در ترجمه که مطمئناً سهو و تسامح وجود دارد چرا که رغبت دقیقاً به معنای آرزو نیست. در ترجمه مضمون هم دقت کافی به کار نرفته است. تغییر در ترجمه لیله الرغائب متناسب با تلقی بشر معاصر از خواست و آرزو است. رغبت به معنی تمایل و کشش است و هر کششی لزوماً همراه با خواست مشخص نیست. در نگرش توحیدی ربط و نسبت با وجود مقدم بر خواست او است. لیله الرغایب شب یاد دوست است و اگر بخت و وقت مدد برساند، آرزوها به سامان خواهند شد. تعبیر صحیح «بخت یار» شدن این است که بنده شرط بندگی به جا بیارود تا بنده پرور شود: