استنطاق

شاهد بودن یک نعمت برای شاهد و مشهود است. چون شهادت علاوه بر قطع حجت، مایه تأیید و دلگرمی است و نشان از معرفت است.

شهدا یکی از چهار گروهی هستند که در صراط مستقیم قرار دارند. آنها نشانه های راه و رفیق طریق هستند: وَ حَسُنَ أُولئِکَ رَفیقاً (نساء69). شاهد بودن یک مطلوب است و هدف و مورد دعا قرار گرفته است:فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدینَ (مائده83). شاهد در قرآن هم مصدق و مؤید می تواند باشد و هم علیه انسان شهادت دهد. شاهد به طور کلی آشکارکننده حقیقت است و روز قیامت روز خیزش شاهدان است:یَوْمَ یَقُومُ الْأَشْهادُ (51). ظهور حقیقت گاه انسان را از غربت خارج می کند و گاه او را محکوم می کند. شاهد  از جنس خود امت و فرد است. قاعده کلی این است که هر امتی از خود شاهدی علیه خود دارد: وَ یَوْمَ نَبْعَثُ فی کُلِّ أُمَّةٍ شَهیداً عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِکَ شَهیداً عَلى هؤُلاءِ (نحل89).  شاهد بودن سبب عدالت در دوستی و دشمنی می شود. هم مانع بی عدالتی به خاطر خود و نزدیکان می شود یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامینَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلَّهِ وَ لَوْ عَلى أَنْفُسِکُمْ أَوِ الْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبینَ إِنْ یَکُنْ غَنِیًّا أَوْ فَقیراً فَاللَّهُ أَوْلى بِهِما فَلا تَتَّبِعُوا الْهَوى أَنْ تَعْدِلُوا ...(نساء135) و هم مانع بی تقوایی و افراط در دشمنی: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامینَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَ لا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى... (مائده8). شهادت شاهد قاطعیت می آورد:  ما کُنْتُ قاطِعَةً أَمْراً حَتَّى تَشْهَدُونِ (سبأ32) و موجب تقویت انسان است همانطور که پسران انسان  راتقویت می کنند: وَ بَنینَ شُهُوداً (مدثر13). اصولا شهادت از آن خداست: قُلْ أَیُّ شَیْءٍ أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اللَّهُ شَهیدٌ بَیْنی وَ بَیْنَکُمْ (انعام19) و به صورت سلسله مراتب نبی و مؤمنین در مراحل بعدی شهید بر مراتب پایین تر از خود هستند: وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهیداً (بقره143). راز جمع بین آیاتی که شهادت را منحصر به خدا می داند با آیاتی که ملائکه و اهل علم را شاهد می داند این است که شاهد در واقع کسی است که علمش علم خداست و از خود چیزی ندارد. اساساً انسان شاهدی علیه خود است چون جز خدا چیزی اصالت ندارد و روز پرده برداری از حقیقت با هرکسی یک شاهد است: وَ جاءَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِیدٌ لَقَدْ کُنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِید(ق21و22). در موارد تصدیق آیات زیر نشان می دهند شهادت عاملی برای مقابله با کفر و تحمل فشار و هجمه بیگانگان است:قُلْ أَ رَأَیْتُمْ إِنْ کانَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ کَفَرْتُمْ بِهِ وَ شَهِدَ شاهِدٌ مِنْ بَنی إِسْرائیلَ عَلى مِثْلِهِ فَآمَنَ وَ اسْتَکْبَرْتُمْ(احقاف10)، وَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً قُلْ کَفى بِاللَّهِ شَهیداً بَیْنی وَ بَیْنَکُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ (رعد43)