رابطه ایمان و عمل

از  آیه إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ یهَدِیهِمْ رَبهُّم بِإِیمَانهِمْ  (یونس9)، می توان چند برداشت کرد:

1.ایمان عامل هدایت است نه عمل

2. ایمان عامل هدایت است و عمل یاری گر ایمان است.

در اینجا علامه طباطبایی معتقد است : « در این آیه هدایت به سوى خودش را تنها به ایمان نسبت داده‌ است؛ چون عامل قرب ایمان است، و اعمال صالح در آن نقشى ندارد...تنها نقش اعمال صالح، یارى ایمان است:«إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ(فاطر10)». البته همه اینها درباره هدایت است که کار ایمان است، و اما نعمت‌هاى بهشتى و عذاب جهنم امرى است که اعمال در آن دخالت دارد. (ترجمه المیزان، ج‏10، ص18).

3.ایمان و عمل وحدت دارند و ایمان زمانی کامل است که به تفصیل برسد و از طریق عمل ظهور کند.

بررسی آیه الست

مقدمه:

آیت الله جوادی آملی شاگرد منتقد علامه طباطبایی است و خواندن یکی از نقادی های او برای من بسیار شیرین و آموزنده بود.  او در کتاب فطرت در قرآن معتقد است که مراد از آیه اخذ میثاق بیان واقعیت خارجی است، نه ‏اینکه تمثیل باشد. به این بیان که خداوند متعالی به لسان عقل و وحی و با زبان انبیا از انسان میثاق گرفته و در واقع موطن وحی و رسالت همان موطن اخذ میثاق است. لذا در باب نظر علامه پیرامون آیه میثاق را که معتقد بود مقصود آیه جنبه ملکوتی انسان‏هاست می گوید: این نظر عمیق گرچه بسیاری از لطایف قرآنی را دربر دارد و خود راهگشای مطالب فراوان دیگری است. لیکن از چند جهت موردتأمّل است .

  جوادی آملی در انتهای نقادی مفصل خود خاطره ای نقل می کند که نشان گر ادب شاگرد در عین نقادی اوست:

«همه یا اکثر این اشکالات در محضر استاد علامه(رضوان‏ الله‏ تعالی ‏علیه) به عرض ایشان رسید ولی ایشان این نقدها را وارد ندانسته و بر همان نظری که تفسیرشان مرقوم فرموده ‏اند اصرار می‏ ورزیدند. حضرت استاد، همراه با اولیای الهی از عالم ملک رهیده و به عالم ملکوت یا بالاتر از آن رسیده‏اند و هر چه که یافتند حق است؛ زیرا حق برایشان روشن شده و ماییم که در تنگنای جهان طبیعت مانده ‏ایم!»

این خاطره همان طور که گفتم نشان ادب در عین نقادی است و نتیجه اخلاقی آن این است که هر کس باید در آنچه می داند باشد و بدانیم گاه نزدیکترین افراد هم همچنان با هم مخالف باقی می مانند و در این میان، چه بهتر که گاهی طرف مقابل را بالاتر بدانیم...

قرآن در رمان ایرانی

   رمان ارمیا اثری از نویسنده مشهور سال های اخیر ، رضاامیرخانی، است که به شیوه قابل قبولی از برخی آیات قرآن بهره برده است.
برای مثال، یکی از دلایل نامگذاری رمان «ارمیا» آیه ای قرآنی در مورد جنگ است: ارمی صیغه امر از فعل «رمی» است در آیه وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمى‏ (انفال/17) که به صورت تثنیه درآورده شده است. ارمیا و مصطفی (دوست شهید همیشگی اش) با هم تیرمی انداختند: ارمیا!
به طور خلاصه داستان ارمیا داستان رزمنده ای است که در خاطره جبهه و دوست خود اسیر مانده و نمی تواند با دنیای جدید ارتباط برقرار کند. این شخصیت از یک طرف شباهتی به ارمیای نبی دارد و از طرف دیگر شباهتی به تیرانداز(رمی) خداگونه در سوره انفال!

معرفی کتاب: قرآن و علم اصول

قرآن و علم اصول، رضا حق پناه، نشر سخن، 1390، 528 صفحه

یکی از ضرورتهای پرداختن به علم اصول در دنیای معاصر، قوت گرفتن مباحث عقلی و نظری است. یکی از منابع مناسب برای تقویت بنیادهای عقلانی دین این دانش است که در تقابل با گرایش نقلی اخباریون قرار می گیرد. اما تخصصی بودن این دانش سبب شده است که هر پژوهشگر دینی ، به اندازه برخی علوم دیگر مانند کلام، با زبان و بیان «اصولی» آشنا نباشد. اکنون فکر می کنم ورود به این دانش از دریچه قرآن برای افرادی غیرحوزوی چون من سبب آسانی راه – و البته سبب به وجود آمدن نگاه مکمل، محققانه و غیرتقلیدی – گردد.

کتاب مورد نظر «پژوهشی در مورد آیات مورد استناد در دانش اصول فقه» است. اما در پژوهش انجام شده تنها به کتب اصولیون اکتفا نشده است. نکته مهم این است که تاکنون در مورد آیات الاحکام کتابهای مختلفی نوشته شده اما اقدامی بایسته برای آیات الاصول صورت نگرفته است.

نقدی بر کتاب تربیت سیاسی اجتماعی وحیانی*

رویکرد اصلی این کتاب تبیین موضوع تربیت سیاسی بر مبنای قرآنی و سیره است به گونه ای که سیر تربیتی آن،چه در فرد و چه در جامعه بر مبنای تربیت قرآنی وولایی استوار است. نویسنده تلاش می کند به رویکرد سیاسی قرآن و سیره معصومین(علیه السلام) توجه نشان دهد و لزوم عمل به آنها در صحنه جامعه را تبیین نماید. این کتاب با رویکرد تربیتی نوشته شده است و لذا یک کتاب تئوریک در زمینه سیاست و علوم سیاسی نیست و نکته مهم آنکه جهت گیری آن و عناوین مطرح شده منطبق با جهت گیری ها و نیازهای موجود نظام جمهوری اسلامی است.

اما باید بپرسیم که یک کتاب در زمینه تربیت سیاسی چه ویژگی هایی باید داشته باشد:

کتاب «ساختهای زبان فارسی و مسئله ترجمه قرآن»

ساختهای زبان فارسی و مسئله ترجمه قرآن، مرتضی کریمی نیا، تهران، هرمس، 1389

کتاب آقای کریمی نیا یک کتاب جدی در زمینه ترجمه است و من از مطالعه ان بسیار آموختم. این کتاب مجموعه شانزده مقاله و گفت‏وگو را در بر دارد در مقدمه نویسنده قران را یک کتاب ادبی می داند و می نویسد: این کتاب صرفا حامل مشتی پیامهای دینی، فقهی، کلامی و مانند آن نیست از این جهت، از لحاظ ادبی و ساختهای زبانی مقوله ترجمه را بررسی می کند. لذا تقریبا اغلب مقالات و صفحات این کتاب به موضوع ساختارهای نحوی قرآن می‏ پردازد. نویسنده به این معتقد است که ترجمه متون ادبی ــ از جمله قرآن ــ در تمام سطوح آن اساسا امری ناممکن است. اما می نویسد: عدم توجه به دقایق و ظرافتهای ادبی متن مبدأ، ترجمه آن در زبان مقصد را بسیار از آنچه باید و شاید دورتر می‏ کند.

مروری بر کتاب وحی و نبوت

اصل این کتاب به زبان عربی نگاشته شده و جزو آن دسته آثار آیت الله جوادی آملی است که دارای تبویب مناسب و سیر هدفمند است و در مقایسه با کتاب مشابه خود (وحی و نبوت در قرآن) سیر مناسب تری دارد. مطالب در صله‌ها  و حلقه‌های مرتبط به هم تنظیم شده است. عبارت صله که در ترجمه فارسی «مرحله» نامیده شده است نشان گر یک ویژگی مهم کتاب است که استاد می‌فرمایند: در کتاب‌های عرفانی چون رویکرد مباحث، سلوکی و به صورت سیر الی الله است، برای پیوند مباحث نسبت به یکدیگر از کلمه (فصل) استفاده نمی‌کنند، بلکه بیشتر از کلمه (وصل) استفاده می‌‌شود و چون این کتاب نیز با رویکرد قرآنی و عرفانی تنظیم شده، از واژه (صله) که از (وصل) گرفته شده بهره برده شد. در ترجمه نیز مناسب دیده شد کلمه (مرحله) به جای کلمه (صله) به کار برده شود؛ زیرا رحلت و سیر پیوندی نزدیک به هم دارند

طرح بحث در مورد تغییرپذیری فطرت

یکی از مباحث در کتاب فطرت در قرآن که میان دوستان من در جلسه تفسیر موضوعی چالش برانگیزشد، مبحث «تغییر پذیری فطرت» است. در اینجا محل نزاع تقریر می شود و پاسخ آن به اهل علم واگذار می شود.

آیت الله جوادی آملی در یک جا با استناد به آیه30 سوره روم می گوید: یکی از سه ویژگی امور فطری این است که تبدیل یا تحویل‏پذیر نیست گرچه شدت و ضعف را می‏پذیرد(ص 24). در اینجا از همان آغاز تغییر به معنی تبدیل نفی می شود اما

انسان شناسی قرآنی

دیدگاههای انسان شناسانه آیت الله جوادی آملی این کتاب در مقام خلیفه اللهی انسان  و اعتقاد به تک ساحتی نبودن در کنار اعتقاد به هویت علمی انسان تمرکز می یابد.  به جز این در  کتاب حیات حقیقی انسان در قرآن کامل ترین بیان قرآنی درباره وجود آدمی عبارت است از «حی متأله».

 

بررسی کتاب صورت و سیرت انسان در قرآن

نگاهی به کتاب معرفت شناسی در قرآن

این کتاب جلد 13ام تفسیر موضوعی آیت الله جوادی آملی است و شاید مشکل ترین و دیرهضم ترین کتاب این مجموعه باشد اما بازهم من از این کتاب بسیار مطالب دلپذیر آموختم: راه شناخت معرفت شناسی قرانی هموارتر می شود ، واژه کلیدی «وجود» در قرآن مستند می شود، معنی خلاف عادتی از خودشناسی ارائه می گردد، برای قواعد فلسفی شاهد قرآنی ذکر می شود، معرفت شناسی با خودشناسی پیوند می خورد و...

مباحث این‏ کتاب در چهارده فصل ویک مقدمه به شرح اجمالی زیر آمده است: