رابطه ایمان و عمل

از  آیه إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ یهَدِیهِمْ رَبهُّم بِإِیمَانهِمْ  (یونس9)، می توان چند برداشت کرد:

1.ایمان عامل هدایت است نه عمل

2. ایمان عامل هدایت است و عمل یاری گر ایمان است.

در اینجا علامه طباطبایی معتقد است : « در این آیه هدایت به سوى خودش را تنها به ایمان نسبت داده‌ است؛ چون عامل قرب ایمان است، و اعمال صالح در آن نقشى ندارد...تنها نقش اعمال صالح، یارى ایمان است:«إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ(فاطر10)». البته همه اینها درباره هدایت است که کار ایمان است، و اما نعمت‌هاى بهشتى و عذاب جهنم امرى است که اعمال در آن دخالت دارد. (ترجمه المیزان، ج‏10، ص18).

3.ایمان و عمل وحدت دارند و ایمان زمانی کامل است که به تفصیل برسد و از طریق عمل ظهور کند.

موسی سه بار ترسید

از #موسی ع سه #خوف گزارش شده و سه لاتخف شنیده است. خوف اول او بعد از ارتکاب قتل و خروج از مدینه و پناه بردن به شعیب در مدین بود. شعیب به او گفت: قٰالَ لاٰ تَخَفْ نَجَوْتَ مِنَ اَلْقَوْمِ اَلظّٰالِمِینَ (قصص٢٥). این لاتخف از سوی نبی خدا بود ولی بعد از رسالتش که دوبار خوف را تجربه کرد، از سوی خدا ندای لاتخف را شنید.

فرشتگان به روایت مدرنیته

فیلم بالهای تمایل  Wings of desire یک اثر قابل بحث درباره عالم ملکوت و فرشتگان است. برخی این اثر را به بالهای اشتیاق یا آرزو ترجمه کرده اند درحالی که واژه desire  ، با توجه به استعمال آن و سیاق داستان فیلم، به معنای میل و شهوت است. داستان فیلم درباره دنیای سیاه و سفید فرشتگان برلین است که بر اعمال مردم نظارت می کنند ولی یکی از آنها با دیدن دنیای مادی تمایل پیدا می کند مانند انسانها مادی شود و برای یک عشق مادی، " ابدیت" خود را قربانی می‌کند تا بتواند طعم لذت آنها را بچشد!

این فیلم در زمان خود در مجلات سینمایی ایران با ستایش روبرو شد و محسن مخملباف کارگردان فیلم ، ویم وندرس را یکی از پیامبران قرن بیستم نامید! شهید آوینی در نقد سینمایی خود به این ستایشها واکنش نشان داد و ضمن اذعان به تکنیک قوی فیلم و ساختار زیبا و شاعرانه آن، محتوای آن را نقد کرد و گفت مقصود وندرس از قصه عشق، love story  است، اما ما شرقی‌ها همواره " عشق" ر ا به معنای مقدس و عرفانی آن می‌فهمیم... اما در غرب، عشق هرگز بدین معنا نیست و این " قصه عشق"‌یا " لاواستوری" که وندرس می‌گوید، عشقی کاملاً زمینی و اروتیک است... که مانند فرویدیستها ریشه ای اسطوری ای برای آن قائل است.

شاید بتوان فیلمهای فلسفی غربی را بهانه ای برای شناخت بهتر معارف اسلامی دانست. اکنون پس از یادداشت مهم آوینی در نقد این فیلم ، لازم است ریشه های الهیاتی آن بیشتر بررسی شود. واقعیت این است که اگر تصاویر خرافه آمیزی از فرشتگان وجود دارد حاصل سوء تفسیر متون دینی است.

شگفت اینجاست که شباهتی بین این داستان و داستان توراتی انجیلی «هاروت و ماروت» وجود دارد_فرشتگانی که برای هدایت افراد بشر به زمین نزول یافته اند، اما بعد آلوده به گناه شدند_و یا شباهتی ظاهری بین پیام آقای «ویم وندرس» و بعضی حقایق عرفانی رایج در میان ما وجود دارد؛ در منابع روایی اهل سنت نیز روایتی دیده شده است که فرشتگان گفتند حالاکه لذت دنیا را به انسان دادی آخرت را به ما بده! پیش فرض این سخن می تواند این باشد که فرشتگان برای لذات دنیا میل داشتند. نقد علامه طباطبایی بر دلالت این روایت تأمل برانگیز است.

در نگرش اسلامی انسان با عشق از مقام فرشتگان بالا می رود و مسجود ملائکه می شود ولی در نگرش مدرن و بر اساس تحریفات الهیاتی فرشتگان دچار عشق مادی شده و به مقام خاکی انسان غبطه می خورند! در هردو نگرش انسان عاشق است و بالاتر از فرشته. اما این کجا و آن کجا؟

ده فرمان و ده حکمت

در قرآن خداوند حدود ده امر و نهی صادر می کند و آنها را حکمت می نامد. در تورات هم ده فرمان به موسی ع مشهور شده است. فرمان توحید، احترام به والدین، نهی از قتل و زنا، چهار فرمان مشترک با حکمتها هستند ولی بقیه فرمانها در دیگر آیات مورد تأیید قران هستند .

اما ده فرمان با ده حکمت چند تفاوت مهم دارد.

تأملاتی قرآنی در فتوای غریب کدیور

چندی پیش محسن کدیور، از روشنفکران دینی ساکن غرب، در پاسخ به پرسشهای حسن محدثی گیلوایی ، جامعه شناس ( که با دغدغه عدم ارضای صحیح نیازهای جنسی نسل جوان مطرح شده بود) فتوایی نادر در مسئله روابط زن و مرد صادر کرد! او در کانال و سایت خود فایلی را منتشر کرده که در خلاصه آن آورده بود:
 
«داشتن دوست دختر برای پسر و دوست پسر برای دختر به شرط اولا اطلاع خانواده، و ثانیا به شرط اینکه این دوستی به خلوت و روابط پنهانی نیانجامد و در حد رفت و آمد و گفتگو و معاشرت عادی باشد مجاز است. اما اگر دختر و پسر بخواهند خلوت کنند (روابط جنسی و مقدمات آن) شرعا منوط به عقد ازدواج است. عقد ازدواج می تواند دائم یا موقت باشد». 

این فتوا در حالی است که اغلب فقها رابطه با جنس مخالف را در حد ضرورت جایز می دانند بدون آنکه قصد ریبه و لذت در کار باشد. اما اکنون کلمات «دوستی» و «معاشرت» چیزی بیش از سنت فقهی را در بر می گیرد که به رابطه در حد ضرورت اشاره دارد.

 در این یادداشت فارغ از مباحث فقهی، که بر عهده مجتهدین است، تلاش می کنیم از منظر قرآنی مسئله رابطه با جنس مخالف را به صورت اجمالی مورد بررسی قرار دهیم.

دعوت و جدال

با کسانی که به راه پروردگار دعوت‌می کنیم: سه روش لازم است:
۱-دعوت با حکمت
۲- دعوت با موعظه حسنه
۳- جدال احسن با دعوت شدگان

اُدْعُ إِلىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ اَلْمَوْعِظَةِ اَلْحَسَنَةِ وَ جٰادِلْهُمْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ  إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِیلِهِ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ(نحل125) 

چرا در دعوت سخن از سه روش است؟

چرا موعظه برخلاف حکمت به صفت حسنه متصف شده است و جدال به صفت احسن؟

چرا جدال با فعل جدا از فعل دعوت بیان شده است؟

چرا خداوند در انتها می گوید: إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ...؟

این آیه برای فعالیتهای فرهنگی و تبلیغی چگونه باید سرمشق باشد؟

شهیدالشهداء: پرسش از کیفیت شهادت پیامبر و آثار آن

موضوع شهادت پیامبر بر امت ها بر اساس آیاتی مانند در آیه وَ یَوْمَ نَبْعَث فى کلِّ أُمَّةٍ شهِیداً عَلَیْهِم مِّنْ أَنفُسِهِمْ وَ جِئْنَا بِک شهِیداً عَلى هَؤُلاءِ (نحل89)بحثی ظریف و مفید است که می تواند رازهایی را بر ما بگشاید.

بحث از چگونگی و کیفیت شهادت پیامبر هم چالش برانگیز است. پیامبر که میان همه مردم تاریخ نبوده چگونه بر انبیاء بلکه امم تاریخ شهادت می دهد؟!

آیت الله جوادی آملی معتقد است شهادت پیامبر خاتم (مرجع‌ضمیر هؤلاء) شامل مجموع امت ها و شاهدان می شود. در مورد احتمال علامه طباطبایی درمورد بازگشت هؤلاء به شاهدان و پیامبران چند اشکال وارد می کند. نتیجه گسترش مرجع ضمیر هؤلاء (در تفسیر تسنیم) این است که پیامبر از نظر گستره هستی به مرحله ای رسیده که بر همه موجودات پرتو افکنده و آنها را می بیند. آیت الله جوادی بحث های مفیدی درباره چگونگی گواهی پیامبران بر غایبان به ما یاد می دهد. از آثار مهم بحث شهادت تبیین تبیان همه چیز بودن قرآن و نیز دلالت بر خاتمیت پیامبر است.
به عبارت دیگر شخصیت پیامبر در زمان خودش محدود نیست همانطور که شاهد بودن او متعلق به همه شهدا و امم است و لازمه این شهادت اشراف و حضور نبی در آنهاست. کسانی که قرآن را خلق نبی می دانند درست می گویند اما خلق نبی تاریخی و منحصر به حجاز صدر اسلام نیست او وجودی به وسعت تاریخ دارد. پس قرآن هم تبیان کل شیء فی الامم است.

تأملاتی در آیه ازدواج

آیه وَ مِنْ آیٰاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْوٰاجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْهٰا وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِی ذٰلِکَ لَآیٰاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (روم٢١) مهم‌ترین آیه ازدواج است و در عین اختصار دارای لایه‌هایی پنهان و کمتر گفته شده است که برای درک آن نیازمند تدبر و تفسیر قرآن به قرآن هستیم.

این آیه چند پیام مهم دارد

درباره شیطان

گفتگوی شیطان با خدا نکات بسیار عمیقی دارد که رفتار ما شیطان و خدا را تعیین می کند. این گفتگو بارها در قرآن در سوره های اعراف، حجر، ص و... آمده است و این تکرار بیشتر ما را مؤظف می کند تا در مفاد آن تفکر کنیم.

از این گفتگو پاسخ چند سؤال مشخص می شود؟

چرا خدا شیطان را مهلت داد و راه ما را به خطر انداخت؟

چگونه می توانیم از شیطان در امان باشیم؟

ابزار اغوای بشر چیست؟

مؤمنین صادق در جنگ احزاب

مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدِیلا لِّیَجْزِىَ اللَّهُ الصَّادِقِینَ بِصِدْقِهِمْ وَ یُعَذِّبَ الْمُنَافِقِینَ إِن شَاءَ أَوْ یَتُوبَ عَلَیْهِمْ  إِنَّ اللَّهَ کاَنَ غَفُورًا رَّحِیمًا (احزاب23و24)

این روزها یک بار دیگر این آیات نازل شده اند. در پیام رهبر و در بسیاری نوشته ها و سخنرانی ها این آیات تکرار شده اند. برای فهم این آیه باید کل سوره احزاب و به ویژه سیاق اصلی آیه فهم شود. این سیاق که درباره جنگ احزاب است توسط علامه طباطبایی جدا شده و شامل آیات 9 الی 27 می شود. که صداقت و شجاعت و معنویت در جنگ و جهاد را بیان می کنند. البته برای جهاد و مبارزه صفات دیگری همچون تدبیر و رعایت حدود شرعی هم لازم است که در دیگر سوره ها همچون انفال بیان شده اند.

صدق بر عهد یعنی چه و چرا بعضی مؤمنین صادق هستند؟ چرا با تعبیر «من المؤمنین» مؤمنین هم تقسیم می شوند؟ تفاوت جنگ احزاب با جنگ با کفار چیست؟ آیا منظور از جنگ احزاب  فقط غزوه خندق است؟ احزاب چه کسانی هستند و این تعبیر به چه معناست؟