بر اساس برداشت تفسیری علامه طباطبایی از آیه هشتم سوره اعراف #والوزن_یومئذ_الحق فمن_ثقلت_موازینه #فأولئک_هم_المفلحون
اعمال نیک وزن دارند و اعمال بد بی وزن هستند نه اینکه هر دو دسته اعمال نیک و بد وزن داشته و میزان ترازوی دو کفه باشد پس کسی که کفه اعمالش بر خوبی ها سنگینی کند رستگار شود. بلکه‌وزن فقط حق است و باقی بی وزنی است.
بر این اساس وزین بودن در آخرت ملاک رستگاری است!
مؤمن گرچه سبکبار اما سنگین وزن است!
تأملی در معنای چهار جهت ورود شیطان: در سوره اعراف ابلیس می گوید: ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَیْمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ" (اعراف17)
علامه طباطبایی معتقد است: مقصود از جهات چهارگانه نیز جهات معنوى خواهد بود نه جهات حسى (ترجمه المیزان، ج8، ص: 37)
اما معنای جهات چهارگانه در المیزان چیست؟
وَ أُوحِیَ إِلَیَّ هذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَکُمْ بِهِ وَ مَنْ بَلَغ (انعام۱۹)
وَ هذا کِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَکٌ مُصَدِّقُ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها(انعام/۹۲) وَ کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ قُرْآناً عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرى وَ مَنْ حَوْلَها (شوری7)
در مباحث زبان شناسی این پرسش مطرح است که زبان قرآن عرف عام است یا خاص؟ یعنی آیا زبان قران به زبان عرف عامه است یا دارای اصطلاحات خاصی است که فقط بین مخاطبین قرآن و کسانی که با ادبیات قرآنی آشنا هستند معنی دارد؟ اکنون این دو آیه دوباره این پرسش و پرسش های شبیه به آن را مطرح می کنند.
دو آیه فوق ظاهری شبیه به هم دارند. پرسش اولیه این است که کدام آیه آیه دیگر را توضیح می دهد
#علامه_طباطبایی در #المیزان بین «أب» و «والد» تفاوت می گذارد و در تفسیر آیه وَ إِذْ قٰالَ إِبْرٰاهِیمُ لِأَبِیهِ آزَرَ أَ تَتَّخِذُ أَصْنٰاماً آلِهَةً إِنِّی أَرٰاکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلاٰلٍ مُبِینٍ (انعام٧٤) مربوط به‌پدر ابراهیم معتقد است: «در دعای ابراهیم که گفت رَبَّنَا اغْفِرْ لِی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ منظور پدر صلبی اش(والد) است. اما برای آزر کلمه" أب" به کار برده شده، که به غیر پدر هم اطلاق مى‌شود. پدر حقیقى ابراهیم (ع) شخص دیگرى بوده‌که روایات ما و تورات اسم او را تارخ یا تارح معرفى کرده است.»
در تفاسیر بر سر شخصیت پدر ابراهیم اختلاف نظر هست.
غروب کنندگان را دوست ندارم: لا أُحِبُّ الْآفِلِینَ. این جمله را ابراهیم بزرگ در رد ربوبیت ستاره و ماه گفت.
تا پیش از نوشته شدن المیزان مفسرین بر روی کلمه افول تمرکز می کردند تا برهان ابراهیم را توضیح بدهند. اما بعد از نوشته شدن المیزان نور صحنه اندکی جابجا شد و به جای الآفلین، «احب» روشن شد! اکنون معلوم شد که علت دست برداشتن از ستاره و ماه و خورشید این است که آنها رب دوست داشتنی نبودند! علامه طباطبایی می نویسد:
«این جمله حجتى است یقینى و برهانى بر مبناى محبت نه افول. به‌همین‌دلیل در آیه شریفه، افول را در حجت اخذ کرد، نه بزوغ و طلوع».
اکنون تاریخ تفسیر این جمله تاریخی به دو بخش‌تقسیم می شود: پیش از تحریر #المیزان و بعد از آن
ماه رمضان سال ۱۳۸۴ بود که به «گفتاری در معنی توحید از نظر قرآن» در جلد ششم المیزان برخورد کردم. علامه طباطبایی به بهانه بیان علت مخالفت قرآن با تثلیث بحثی مستقل و عمیق را شروع کرد. با خواندن این متن نوعی کشش به سمت مباحث توحیدی را در خودم احساس کردم. از آنجا که بحث روایی این گفتار خطبه های عمیق و‌توحیدی نهج البلاغه را شرح کرده بود بعد از آن شروع به خواندن کامل نهج البلاغه کردم. بعد از این
اشکال بر رویکرد قرآنی به ولایت و امامت، فقط نبودن نام امام در قرآن نیست بلکه پرسش دیگر این است که چرا آیات ولایت در دل آیات دیگر و اصطلاحاً خلاف سیاق هستند؟
آیه تطهیر در آیات نساء‌النبی است
آیه اکمال در احکام حج است
آیه ولایت و آیه تبلیغ در آیات یهود و نصارا هستند
نفی سیاق در روایات بر مبنای ذووجوه و ذو بطون بودن آیات قابل درک و تبیین است.
درباره معنی «یاایهالذین امنوا امنوا» وجوه فراوانی گفته‌شده، در این میان دو نظر از همه‌مهم تر است:
۱. از جمله اینکه‌مخاطب مؤمنانی اند که ایمان ظاهری دارند. این احتمال در حد خود پذیرفتنی و شاهد قرآنی دارد.(تسنیم، ۲۱، ۱۲۸)
۲.این احتمال که مؤمنان به تحصیل ایمان تفصیلی مأمور باشند
علامه طباطبایی در مورد جنس مؤنث نظری بنیادین و فیلسوفانه در المیزان بیان می کند. او در تفسیر « إِن یَدْعُونَ مِن دُونِهِ إِلَّا إِنَاثًا» (نساء/۱۱۷) معتقد است: در بین معبود مشرکان مرد هم بوده اند مانند عیسی و برهما و بودا. اینکه معبود غیر خدا «اناث» نامیده به جهت قابلیت و انفعال و‌ناتوانی آنهاست. انوثت (مؤنث بودن) یعنی انفعال محض شأن مخلوق است با مقایسه خالق.
این نکته یکی از مصادیق تفسیر بنیادین از کلمات است که علامه فیلسوفانه آن را بیان می کند
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ یُزَکُّونَ أَنْفُسَهُمْ بَلِ اللَّهُ یُزَکِّی مَنْ یَشَاءُ وَلَا یُظْلَمُونَ فَتِیلًا (نساء.۴۹).
در المیزان ذیل این آیه می خوانیم که از آیه «بل الله یزکی» روشن می شود که اعتماد به نفس که برخی نویسندگان به تقلید از غربی ها جزو فضائل انسانی دانسته اند در دین‌وجود ندارد و قرآن‌فقط اعتماد به خدا را می شناسد