استنطاق

   امروزه لیله الرغائب (اولین شب جمعه در ماه رجب) را شب آرزوها می نامند. آیا این عنوان صحیح است؟ در ترجمه که مطمئناً سهو و تسامح وجود دارد چرا که رغبت دقیقاً به معنای آرزو نیست. در ترجمه مضمون هم دقت کافی به کار نرفته است. تغییر در ترجمه لیله الرغائب متناسب با تلقی بشر معاصر از خواست و آرزو است. رغبت به معنی تمایل و کشش است و هر کششی لزوماً همراه با خواست مشخص نیست. در نگرش توحیدی ربط و نسبت با وجود مقدم بر خواست او است. لیله الرغایب شب یاد دوست است و اگر بخت و وقت مدد برساند، آرزوها به سامان خواهند شد. تعبیر صحیح «بخت یار» شدن این است که بنده شرط بندگی به جا بیارود تا بنده پرور شود:

گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت /گفتا تو بندگی کن کو بنده پرور آید

در همین راستا ماجرای رفتن موسای نبی به امید یافتن آتش قابل تأمل است. در بیابان او به خانواده اش گفت بمانید که من آتشی را دیده ام و احساس کرده ام، شاید شعله ای برای شما از آن بیاورم تا گرم شوید و یا بر اثر آتش راهنمایی بیابم. امید او به آتش نه با قطعیت که توأم با گفتن «شاید» بود. نتیجه این امید «شایدگونه» این شد که نه گرم شدن و نه راهنمایی بلکه ندای نبوت سر رسید. اینگونه است که امام معصوم فرمود: به آنچه امیدنداری از آنچه امیدداری امیدوار تر باش موسی برای آتش رفت و نبی مرسل برگشت!

  متعلق امید رحمت خداوند لایتناهی است: یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ (بقره/218) و رحمت خدا واسعه است و می بایست آمال ما نیز نامتعین باشد. در بیان سنتی ما متعلق امید بیشتر اسامی و افعال نکره بوده تا معرفه. مثلاً حافظ گفته است«دارم امید عاطفتی از جناب دوست» و یا «بر امید دانه‌ای افتاده‌ام در دام دوست» و یا «دل به امید صدایی که مگر در تو رسد». عدم تعین به این علت است که  که خداوند هر روز در یک شأن است  و  هر روز امید بنده خدا به روزی دیگر است و ما روز خدا نداریم بلکه روزهای خدا داریم: : قُلْ لِلَّذینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذینَ لا یَرْجُونَ أَیَّامَ اللَّه (جاثیه/14).  «زیستن در لحظه اکنون» علاوه بر اینکه موجب کوتاه آرزویی است، در عین حال موجب تازگی و نوبه نو شدن است. اینجاست که می گوییم امید قدرتی بس عظیم دارد آنگاه که ذیل قدرت الهی تنظیم شود.