زبان؛ اعتباری یا حقیقی؟

برای نمایش مطلب باید رمز عبور را وارد کنید

رحمت و رأفت

پاسخ به مسئله اسلام رحمانی و مسائلی نظیر آن با پاسخ دقیق به این پرسش روشن می شود: فرق رأفت و رحمت چیست؟ علامه طباطبایی دو احتمال مطرح می کند: یا مترادفند یا یکی در دفع شر و ‌دیگری در جلب خیر است. به نظر می رسد بیان کتاب لسان العرب با شواهد قرآنی سازگارتر است:
 و الرَّأْفَةُ أَرَقُّ من الرحمة و لا تَکاد تقع فی الکراهة، و الرحمةُ قد تقع فی الکراهة للمَصْلحة(لسان العرب، ج‏9، ص: 112). 
اسلام دین رحمت است اما مسیحیت دین رأفت است یعنی گاهی در اسلام  در مورد برخی مجرمین رأفت نهی شده است : لا تَأْخُذْکُمْ بِهِما رَأْفَةٌ فی‏ دینِ اللَّهِ (نور2) ولی در مسیحیت رأفت  در کنار رحمت استقرار پیدا کرده است: وَ جَعَلْنا فی‏ قُلُوبِ الَّذینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ رَهْبانِیَّة (حدید27) و گزارش از اندیشه های مسیحیت نشان می دهد رأفت بر رحمت سبقت گرفته است. رسول خدا َّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ (انبیاء107) بود اما رأفتش نسبت به مؤمنین بود: بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیمٌ (توبه128).
 رحمت گاهی ظاهری بدون رأفت دارد: لکِنْ رَحْمَةً مِنْ رَبِّکَ لِتُنْذِرَ... (قصص46). رحمت واسعه سبب می شود که نپذیرندگان این رحمت کیفر سخت ببینند: فَإِنْ کَذَّبُوکَ فَقُلْ رَبُّکُمْ ذُو رَحْمَةٍ واسِعَةٍ وَ لا یُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمینَ (انعام147).        

آیه کفلین و علت ضعف مسلمین

آیه کفلین پاسخی قرآنی به پرسش مشهور دوران معاصر است: علل انحطاط و عقب ماندگی مسلمین چیست؟! چه کنیم از اقلیت مؤمن به جامعه و تمدن اسلامی برسیم؟
یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِکُمْ کِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ ... لِئَلاَّ یَعْلَمَ أَهْلُ الْکِتابِ أَلاَّ یَقْدِرُونَ عَلى‌ شَیْ‌ءٍ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ (حدید۲۸و۲۹). 
این آیه می گوید اهل ایمان تقوی بورزند و‌دوباره ایمان بیاورند تا دو سهم از رحمت ببرند و تا اهل کتاب تصور نکنند اهل ایمان قدرتی از فضل خدا ندارند...
البته این معنا به شرطی است که برخلاف برخی مفسرین و همانطوری که علامه طباطبایی می گوید لا در لِئَلاَّ زائد محسوب نشود چون در صورت زائد بودن لا مرجع ضمیر یَقْدِرُونَ تغییر می کند و معنا عوض می شود: تا اهل کتاب بدانند که‌ قدرتی از فضل خدا ندارند. معنای دوم فقط اثبات ضعف غیرمؤمنین است ولی معنای اول تبیین دلیل ضعف برخی مؤمنین است. این آیه در معنای نهایی خود می گوید چرا گاهی مؤمنین قدرت ندارند؟ مگر نمی گوییم خدا با ماست پس چرا از آنها که ایمان ضعیف تری دارند قدرت کمتری داریم؟ به نظر می رسد منظور از کفلین اجر و‌نور باشد که شامل مؤمن کامل می شود: لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُم (حدید19). مسیحیان مؤمن اجر می برند اما چه کسی نور حرکت دارد؟ تقوا و ایمان به رسول (که در حقیقت ایمان جامع به رسل است) عامل اصلی تکمیل ایمان است. مشکل بعضی مؤمنین این است که ایمانشان را ادامه ندادند و به تقوا و ایمان مجدد نرساندند‌ و ‌نهایتاً اجری می برند ولی بیش از یک سهم از رحمت خدا شاملشان نمی شود‌ و نوری برای حرکت ندارند.

چه کسی حزب اللهی است؟

حزب اللهی اصطلاحی است که شاید بیشتر از همه بعد از انقلاب اسلامی ایران شنیده شد. حزب اللهی معنایی بیش از یک فرد مذهبی معمولی دارد. و کسی مدنظر است که مذهب در ظاهر و اعمالش آشکارتر است. اما باید بدانیم این اصطلاح قبل از هر چیز در قرآن به کار رفته است. شاید با تفسیر قرآن بهتر بتوانیم درک کنیم که چقدر گاهی از معنای این اصطلاح دور شده ایم

یک آیه و دو قرائت: صبر، یأس و اضطرار

در آیه  حَتّٰى إِذَا اِسْتَیْأَسَ اَلرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُوا جٰاءَهُمْ نَصْرُنٰا (یوسف١١٠) حداقل دو قرائت وجود دارد که یکی ضمیر ظنّوا را مرسل الیهم (مردم) برمی گرداند و دیگری ضمیر را به رسل. و جالب اینجاست هر دو قرائت هم‌ روایت و آیه در تأیید خود دارند.

چرا دشمن شناسی؟

امام صادق علیه السلام: بنی امیه تعلیم ایمان را آزاد گذاشت ولی تعلیم شرک را نه. تا وقتی مردم را به شرک کشاندند آنها نفهمند!

من فقط کتاب خدا و شریعت اسلام را نمی خوانم. من به دشمن شناسی و غرب شناسی معتقدم. چرا باید از حد معرفت اسلامی تجاوز کنیم و آثار دیگران را بخوانیم؟

تفسیر روشنفکرانه از آیات پوشش

رضا بابایی این روزها به نویسنده ای عصبانی و انتقادی تبدیل شده و کمر همت بسته تا هنجارهای نظام رسمی دین را به چالش بکشد. 
گرچه راقم این سطور موافق هر نوعی از اجبار در حجاب نیست (بین حجاب قانونی و اجباری می توان تفکیک کرد) و همه ابعاد تفکرات مشهور و قالبی از پوشش را مطابق هدف قرآن نمی داند (و لذا جداگانه باب تفکر در آیات پوشش را آغاز کرده ام) اما نوشته اخیر بابایی فراتر از نظام رسمی حجاب است و در باب پوشش  حاوی اظهارات مبهم تفسیری است

یک حدیث و‌دو ‌تفسیر از مطهری و دولابی

حدیث مهمی نقل شده و جزء وصایای حضرت امام مجتبی (ع)  نیز آمده است به این مضمون : "« وَ اعْمَلْ لِدُنْیَاکَ کَأَنَّکَ تَعِیشُ أَبَداً وَ اعْمَلْ لِآخِرَتِکَ کَأَنَّکَ تَمُوتُ غَدا »: برای دنیایت چنان باش که گوئی جاودان خواهی ماند و برای آخرت چنان‌ باش که گوئی فردا می‌میری .
این حدیث معرکه آراء و عقائد ضد و نقیض شده است: 
1.برخی می‌گویند مقصود اینست که در کار دنیا سخت نگیر و بگو " دیر نمی‌شود " ولی نسبت به کار آخرت همیشه بگو وقت بسیار تنگ است. 2. در مقابل، بعضی دیگر گفته اند اسلام دستور به سهل انگاری نداده بلکه معنی کن لدنیاک کانک تعیش ابدا  یعنی آن چنان اساسی و با آینده نگری‌ انجام بده که گوئی تا آخر دنیا زنده هستی.

چرا تفسیر قرآن به قرآن نزد روشنفکران دینی محبوب نیست؟!

1

مولوی بیتی درباره قرآن دارد که قاعدتاً با مزاج روشنفکری و مدرنیته سازگار نیست.
معنی قرآن ز قرآن پرس و بس/ وز کسی که آتش زدست اندر هوس.
در این بیت مرجع فهم قرآن خود قرآن معرفی شده است در حالی که نزد غرب گرایان عقل مرجعیت دارد. آنان بیشتر طرفدار تفسیر عصری و عقلی قرآن هستند. اما مولوی و همفکران او معتقدند برای فهم قرآن باید مقابل قرآن قربانی و پست شد تا با آن به اتحاد رسید.
مصطفی ملکیان در تفسیر این بیت (سخنرانی در شب تفسیر قرآن) سه نکته گفته است

وداع با مهمانی

در وداع با ماه رمضان دعاهای مختلفی نقل شده است‌ولی دعای صحیفه بسیار معارف بلندی دارد که اهل آن باید دریابند.
دعای وداع سلام های سوزناکی دارد. اما برای کسی که در طلب معرفت در صحیفه سجادیه است باید ربط بین اول و آخر دعای وداع را کشف کند. این دعا با خداشناسی مهمی شروع می شود و به چند آیه مهم با موضوع مضاعف شدن حسنات و آیات ترغیب به ارتباط با خدا می رسد: آیه تشویق به توبه، آیه ده برابر شدن حسنات،  آیه مضاعف شدن ثواب قرض الحسنه، آیه اذکرونی، آیه شکر، آیه ادعونی.